5 Stappen om de werkdruk in het onderwijs te verlagen

Je leest en hoort het regelmatig: we hebben een lerarentekort in Nederland. Docenten hebben het te druk en kunnen de werkdruk niet aan. Hoe zit dit nou precies en wat kunnen we er aan doen? Daar wil ik jullie in deze blog verder in meenemen. Ik focus me daarbij op het voortgezet onderwijs.

Hoe hoog is de werkdruk in het onderwijs?

Het probleem van werkdruk in het onderwijs speelt al veel langer. Als we er een onderzoek van de algemene onderwijsbond uit 2017 bij pakken, zien we het volgende binnen het voortgezet onderwijs:

• Docenten maken ruim 6% meer uren dan waar ze voor betaald worden. Dat is ongeveer 2,5 uur per week overwerken. Dat is net die avond sporten of die voetbalwedstrijd kijken…
• Minder dan 33% van hun tijd kunnen ze besteden aan lesgeven. Dat betekent dat ze meer dan 67% van hun tijd niet voor de klas staan. Ik schrok hier wel van toen ik het voor het eerst las.
• 27% van de tijd zit in het nakijken en voorbereiden.
• Dan blijft er 40% van hun tijd over waarin ze overige activiteiten doen zoals administratie, vergaderen, lokaal bijhouden, ouders te woord staan en nog veel meer.

Hieruit blijkt dus dat de werkdruk echt enorm is! De meeste docenten houden van het lesgeven, dat is waarom ze docent zijn geworden. Dit kunnen ze maar 33% van hun tijd doen. Dat zorgt ook voor extra werkdruk omdat mensen taken moeten doen die ze liever minder of niet doen. Nou is het mijn vak om mensen te leren hoe je slimmer kunt werken in plaats van harder en hoe je werkdruk kunt verminderen met behulp van Lean. Wat valt er op als we deze informatie eens bekijken met de Lean-bril? Nou… als we kijken naar het eerste Lean principe: Klantwaarde (van welke activiteiten wordt je klant echt blij), zie ik dat ongeveer 40% van de tijd niet aan lesgeven of bijbehorende taken wordt besteed. Het lijkt er hier op dat 40% van de activiteiten vanuit klantperspectief dus minimaal waarde toevoegen. Als we in staat zijn dat werk te verminderen wordt het voor iedereen beter! Ik zie ruimte voor een oplossing!

Wat zijn de mogelijkheden om de werkdruk te verminderen?

Een docent wil zoveel mogelijk tijd voor de klas staan. Dat is wat docenten graag doen en waar ze blij van worden en dat is het moment dat ze maximale waarde leveren aan hun studenten. Om tijd vrij te maken voor lesgeven moeten we zorgen dat de overige taken afnemen. Dat kan best lastig zijn, maar is zeker niet onmogelijk.

Laten we het stap voor stap aanpakken:

1. Bewustwording en een open blik Docenten en scholen worden zich bewust van het probleem en staan open voor een oplossing. Dit lijkt eenvoudig en is dat in de praktijk vaak niet. We zien in veel organisaties dat mensen het best lastig vinden om te veranderen, ook als ze een probleem hebben. Veranderen betekent immers dat je oude patronen los moet laten en dat je niet meer precies weet hoe het allemaal gaat lopen. Je zult moeten accepteren dat dingen ook anders kunnen en niet altijd op jouw manier gaan.
2. Pro-activiteit Docenten en scholen hebben misschien wel meer invloed dan ze denken. Een deel van het probleem kunnen docenten niet zelf oplossen, dit heeft te maken met wetgeving en regels vanuit de overheid. En laten we daar nou lekker niet op focussen. Laten we onze aandacht geven aan de dingen waar we wel invloed op hebben, want die zijn er ook voldoende! Als je focust op dingen waar je invloed op hebt, krijg je beweging en maak je positieve energie los.
3. Tijd vrijmaken Zorg ervoor dat docenten tijd hebben om dingen te verbeteren. Skip eens een vergadering en gebruik die tijd om met elkaar na te denken over verbetermogelijkheden. Zorg dat je direct tijdwinst boekt die je weer kunt gebruiken om verder te verbeteren. Zo wordt het een soort sneeuwbal van verbetering.
4. Samen sta je sterker Het is belangrijk dat docenten het probleem niet in hun eentje proberen op te lossen. Samen is het veel makkelijker en zijn er veel meer mogelijkheden. Dus laat docenten van dezelfde vakgroep elkaar opzoeken en samen kijken naar wat ze kunnen verbeteren. Ga samen dingen proberen, experimenteer en leer!
5. Kennis delen Deel kennis en ervaring over de vakgroepen heen. Kijk bij elkaar en praat met elkaar, leer van elkaar. Je zult zien dat een goed idee voor de vakgroep Geschiedenis ook heel bruikbaar is bij de vakgroep Nederlands. Doe het ook hier weer samen en help elkaar.

Op deze manier creëer je eigenlijk een soort van continu verbeteren binnen het onderwijs. En dat werkt echt! Ik heb het zelf gezien! De afgelopen maanden hebben wij, in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Welzijn, een oplossing gevonden voor dit probleem van werkdruk in het onderwijs. Daarvoor hebben we heel veel verschillende docenten gesproken, meegekeken en geluisterd. Op basis hiervan hebben we een product ontwikkeld waarbij leerkrachten in kleine stapjes nadenken over verbetermogelijkheden in hun werk. Elke week voeren ze 1 of meer kleine verbeteringen door. Geïnspireerd door een micro-learning; een animatievideo met theorie plus een leuke oefening die je binnen 15 minuten afrondt. We bieden hier nieuwe inzichten en mogelijkheden en praktische tips die direct uitgevoerd kunnen worden. De eerste groep die hiermee zijn voordeel heeft gedaan is van het Clusius College in Purmerend. Zij waren ontzettend enthousiast en hebben mooie verbeteringen doorgevoerd die direct tijdwinst opleveren. We hebben ze besmet met het continu verbetervirus en dat virus is hééél besmettelijk 😀 Wil jij ook besmet worden, kijk dan eens op onze gratis Lean White Belt training

Pieter van Sligtenhorst
Lean Trainer & Consultant bij Lean2Succes

Volg ons op LinkedIn en lees al onze updates en blogs over Lean.